فرزند پروری کودک پیش دبستانی؛ نکات مهم که باید بدانید
سازمان WHO گزارش میدهد که 80 درصد رشد مغز کودک در 5 سال اول زندگی اتفاق میافتد؛ بنابراین شیوه درست برخورد و تربیت کودکان در این سنین اهمیت زیادی دارد. به نقل از یونیسف نیز نزدیک به 400 میلیون کودک زیر 5 سال در سراسر جهان با روشهای خشونتآمیز تربیت میشوند. این آمار نشان میدهند که شما باید رفتار و شیوه تربیتی مناسبی با فرزندان خود در سنین پیش از دبستان داشته باشید. ما در این مقاله میخواهیم درباره روش های تربیت کودک در سن پیش از دبستان صحبت کنیم.
سن ۳ تا ۵ که به عنوان دوره پیش دبستانی در کودکان شناخته میشود، یک دوره پر شگفتی و چالش است. در این سن کودک یک لحظه میپرسد سنگها چطور تشکیل میشود و در حالی که شما با جدیت در حال توضیح نحوه خورد شدن کوهها هستید، فریاد میزند «حالا بیاید تا همگی تصور کنیم یک اسب شاخدار هستیم!». فرزند شما دیگر یک خردسال نیست و دوست دارد بسیاری از کارها را خودش انجام دهد. او دوست دارد خودش لباسهایش را انتخاب کند، بدون این که اطراف شما باشد با بچههای دیگر بازی کند و مستقل باشد. کودک در این سن همچنین دوست دارد به مهدکودک برود و مهارتهای اجتماعی خود را نیز تمرین کند.
چیزی که اکثر کودکان در دوره پیشدبستانی از آن لذت میبرند، یک روال ثابت برای زندگی است. تغییرات، هرچند کوچک، در این سن برای کودک میتواند استرسزا باشد و آنها را آزرده کند. در دوره پیشدبستانی، مغز کودک با سرعتی غیرقابل باور در حال رشد است و به همین دلیل کودک شما در این سن برای همه چیز به دنبال یک «چرا؟» میگردد.
در این سن کودکان همچنین یاد میگیرند با دیگران همدلی کنند. بنابراین ممکن است کودک خود را در حال دلداری دادن یا کمک کردن به کودک دیگری ببینید. با این حال، کنترل ضعیف تکانه آنها و مشکل در مدیریت احساساتشان، میتواند باعث شود تا دوست نداشته باشند وسایل خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و یا برای بازی در نوبت بایستند.
برخی از ویژگیهای کودک پیشدبستانی عبارتند از:
تمایل به انجام دادن بازیهای خیالی و نقش بازی کردن مثل معلم، مکانیک و ..
پیدا کردن همبازیهای جدید
نشان دادن همدلی
تمایل به کمک کردن به دیگران
پیروی از دستورالعمل های ساده
بازی طبق قوانین و نوبت گرفتن در طول بازی
9نکته مهم که باید برای فرزند پروری کودک پیش دبستانی بدانید:
۱ـ قانون تعیین کنید و به اجرای آن پایبند باشید
اگر میخواهید کودک منظم و قانونمندی داشته باشید، برای او محدودیتهای منطقی تعیین کنید و هر بار که از مرز عبور کرد، به همان شیوه دوباره آن را اجرا کنید. پیگیری مداوم به کودک شما احساس امنیت و ثبات میدهد. با این کار، او یاد میگیرد که اگر مشکلی دارد یا میخواهند کاری خطرناک را انجام دهد میتواند روی شما حساب کند.
۲ـ برای زندگی روتین منظمی داشته باشید
کودکان پیش دبستانی عاشق روالها هستند و داشتن یک روتین منظم در زندگی میتواند باعث پیشرفت آنها شود. بنابراین، میتوانید یک ریتم مشخص برای روزها و هفتههای خود داشته باشید. وعدههای غذایی، زمان خواب، لباس پوشیدن و رفتن به مدرسه میتواند طبق آداب خاصی انجام شود تا کودک احساس بهتری داشته باشد. هنگامی که یک کودک خردسال میتواند پیشبینی کند که در روز بعد چه اتفاقی میافتد، ممکن است تمایل بیشتری برای انجام کارها داشته باشد.
۳ـ به کودک برای انجام کارها زمان دهید
کودک شما ممکن است دوست نداشته باشد برای رفتن به مدرسه بازی خود را متوقف یا تلوزیون را خاموش کند و به تخت خواب برود. بنابراین، پیش از اتمام یک کار، سعی کنید به کودک چندین یادآور ارائه دهید یا از یک تایمر استفاده کنید تا به فرزندتان کمک کنید بفهمد که قرار است یک فعالیت پایان یابد و دیگری شروع شود. بدانید که انتقال از یک چیز به چیز دیگر میتواند برای کودک پیش دبستانی شما دشوار و ناراحتکننده باشد. پس با همدلی و صبر با کودک خود رفتار کنید تا بتوانید از این مراحل بگذرید.
۴ـ رفتار خوب را تحسین کنید
در رفتارهای کودک به دنبال مواقعی باشید که فرزندتان بدون یادآوری میگوید «متشکرم» یا اسباببازیاش را با همبازیاش به اشتراک میگذارد یا خودش بهتنهایی کفشهایش را میپوشد. در چنین مواقعی کودک را تشویق کنید و دقیقا بگویید از چه کاری خوشحال شدهاید. به عنوان مثال، بگویید «من با گفتن لطفا و تشکر متوجه شدم چقدر مؤدب بودی. این باعث افتخار من است.»
5- انعطافپذیر باشید
نیازهای کودکان در طول زمان تغییر میکنند. در حالی که ثبات برای تقویت استقلال در کودکان نکتهای مهم است، تشخیص نیازهای کودک و تطبیقدادن خود با آنها نیز اهمیت زیادی دارد.
این فقط کودکان نیستند که از والدین خود یاد میگیرند، گاهی والدین هم میتوانند چیزهایی را از کودک خود بیاموزند؛ بنابراین انعطافپذیر باشید و در تربیت کودک صرفاً به یک روش خاص تکیه نکنید.
6ـ به کودک حق انتخاب دهید
کودک پیش دبستانی به مرور تمایل دارد تا مستقل باشد و برخی کارها را خودش انجام دهد. این کار ممکن است شما را عصبانی کند و یا انجام کارها را به تاخیر بیاندازد. اما پیشنهاد میکنیم در فرزند پروری کودک پیش دبستانی خود برای کارهایی که انجام آنها اهمیت چندانی ندارد حق انتخاب دهید. مثلا برای کارهایی مانند این که کدام جوراب را بپوشد یا برای میان وعده چه چیزی میخواهد بخورد. این کار میتواند به کودک احساس مسئولیت بدهد.
7ـ بازی فیزیکی در فضای باز را تشویق کنید
CDC توصیه میکند که کودکان ۳ تا ۶ ساله باید حداقل یک ساعت در روز فعالیت بدنی داشته باشند. ورزش همراه با خواب کافی، میتواند برای رشد اجتماعی عاطفی بهتر، از جمله تنظیم عاطفی و توسعه همدلی مفید باشد. بر اساس مطالعه ای در سال ۲۰۲۱، بازی در فضای باز و دسترسی به طبیعت میتواند تأثیر مثبتی بر سلامت جسمانی و عادات خواب کودکان داشته باشد. بنابراین اگر زمان و امکانات لازم را دارید، سعی کنید هر روز حداقل یک ساعت کودک خود را به بیرون از منزل ببرید.
8- احساسات کودک را ارزشمند بدانید
فرقی نمیکند فرزندتان غمگین، عصبانی یا شاد باشد، در هر حال به او و آنچه احساس میکند توجه و اعتبار ببخشید و احساسات او را تایید کنید. با این کار کودک پیش دبستانی شما احساس می کند توسط شما شنیده میشود و احساس امنیت و ثبات خواهد داشت.
به عنوان مثال، اگر کودک از رفتن دوست خود در پیش دبستانی غمگین است و میگوید دلش برای دوستش تنگ خواهد شد. به جای گفتن “اوه، تو دوستان جدیدی پیدا میکنی!” به فرزندتان بگویید که میدانید غمگین است، از دست دادن دوستان خوب سخت است، و خوشحالید که فرزندتان از گفتن این موضوع به شما احساس امنیت میکند.
9- استفاده از گوشی موبایل را محدود کنید
انجمن پزشکان اطفال آمریکا توصیه می کند که کودکان پیش دبستانی روزانه یک ساعت یا کمتر به صفحه نمایش دسترسی داشته باشند. تحقیقات نشان میدهند کودکانی که مدت زمان زیادی را جلوی صفحه اسکرین میگذرانند میتوانند مشکلاتی را از نظر شناختی، رفتاری و هیجانی تجربه کنند.
بنابراین، بهتر است مدت زمان بازیهای موبایلی یا تلویزیون را محدود کنید و بیشتر به بازیهای واقعی بپردازید.